Κουράστηκα. Με κούρασε η «Ελλαδίτσα». Δυστυχώς έτσι αποκαλώ αυθόρμητα την πατρίδα μου, και οι λόγοι είναι αναρίθμητοι και καθημερινοί. Και το χειρότερο; Έχουμε την εντύπωση πως είμαστε οι συνεχιστές ενός σπουδαίου πολιτισμού, του σπουδαιότερου για την ακρίβεια, που χάρισε τα φώτα του στην οικουμένη, σε όλο το συνεχές του χωροχρόνου από τη στιγμή της γέννησής του. Εμείς, οι Έλληνες… Αλήθεια, αν διαθέτουμε ένα τόσο σταθερό υπόβαθρο, γιατί κυριαρχεί ο φόβος της αλλοτρίωσης και η μισαλλοδοξία;

Διότι πολύ απλά έχουμε ήδη «αλλοτριωθεί». Όχι πως εξιδανικεύω τους προγόνους μας. Η ιστορία έχει πολλές όψεις και τα κατορθώματα αποτελούν μόνο μία από αυτές. Το θέμα, άλλωστε, δεν είναι το παρελθόν, αλλά το παρόν και το μέλλον. Και αυτά είναι ιδιαίτερα δυσοίωνα για έναν λαό ηθικά αγκυλωμένο, που έχει συνηθίσει να ζει στο σκοτάδι, σε βαθμό που το θεωρεί όχι απλά φυσιολογικό, μα και απαραίτητο. Ευτυχώς μέσα σε αυτό το σκοτάδι υπάρχουν πολλές φωνές που κρατούν το φως αναμμένο, ωστόσο ωχριούν, υπερκαλύπτονται από τα «ηθικά λάβαρα», αρκετές φορές εγκαταλείπουν τη μάταιη μάχη και χάνονται στη μάζα.

Ίσως αυτό είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα, η μάζα. Ατομικά μπορούμε να ξεχωρίσουμε, να διακριθούμε, να υπερβούμε τα κεκτημένα. Συλλογικά παραπαίουμε, αδιαφορούμε για καθετί κοινό, παραδινόμαστε στο χάος. Και έτσι αυτό το χάος κυριαρχεί στον ηθικό προσανατολισμό, στην κοινωνική συνοχή, στην οικονομία, παντού γύρω μας. Επικρατεί, λοιπόν, ο νόμος της μάζας με τον πιο αρρωστημένο και διεστραμμένο τρόπο. Στην περίπτωση της ηθικής, αυτός ο νόμος ενσαρκώνεται στην περίφημη φράση «πατρίς, θρησκεία, οικογένεια».

Για ποια πατρίδα μιλάμε; Μια πολιτισμένη χώρα με τόσο ένδοξο πολιτισμό, ξέρει να υποδέχεται κάθε άνθρωπο και να διαδίδει τον πολιτισμό της. Για ποια θρησκεία μιλάμε; Αυτήν των προγόνων μας; Των ίδιων που δημιούργησαν τη Δημοκρατία και τη γλώσσα μας; Και ποια είναι η σύγχρονη ελληνική οικογένεια; Αυτή που καλλιεργεί την ξενοφοβία και το ρατσισμό στις αθώες και ανυποψίαστες συνειδήσεις των παιδιών της; Τελικά το ίδιο ανυποψίαστες είναι και οι συνειδήσεις των ενηλίκων, μα καθόλου αθώες.

Τι μπορεί να περιμένει κανείς σε μία χώρα όπου κυριαρχούν ζητήματα όπως η ανάγκη της πρωινής προσευχής στα σχολεία; Τη στιγμή, μάλιστα, που κάτι τέτοιο δε συμβαίνει σε κανένα αναπτυγμένο δυτικό κράτος. Ανήκουμε στη Δύση; Απ’ ό, τι φαίνεται όχι. Είναι το κράτος μας αναπτυγμένο; Γελώ. Συγγνώμη, ξέχασα τον υπέρτατο ηθικό νόμο: πατρίς, θρησκεία, οικογένεια. Ασπαζόμαστε μία θρησκεία που διδάσκει την ελεύθερη βούληση και την αγάπη, κι όμως οι δύο αυτές αξίες είναι οι σημαντικότερες που δεν εντάσσουμε στην καθημερινότητά μας και στην ηθική μας ταυτότητα.

Ηθική… Το αποκορύφωμα της υποκρισίας του νεοέλληνα, η κορυφή ενός ατέλειωτου παγόβουνου. Στο όνομά της διαιωνίζεται ο παραλογισμός, γελοιοποιείται η ανθρώπινη ευφυΐα και πληγώνονται αθώες ψυχές. Προκύπτει, έτσι, το εξής παράδοξο: στο όνομα της ηθικής πλήττεται η ίδια η ηθική. Πρόκειται, βέβαια, για μια έννοια σχετική και συγκεχυμένη, γι’ αυτό όταν εκλείπει η λογική, η σχετικότητά της μετατρέπεται σε χάος.

Κουράστηκα. Η ιδέα της φυγής φαντάζει λυτρωτική. Αξίζει να πολεμήσουμε αυτό το χάος; Το μόνο σίγουρο είναι πως απαιτείται προσπάθεια για να μην παρασυρθούμε στη δίνη του. Τουλάχιστον ας πετύχουμε αυτό, ας διατηρήσουμε ένα φως αναμμένο στο σκοτάδι και ας υποδεχτούμε όλους όσοι είναι πρόθυμοι να μοιραστούν το φως μαζί μας και να το διαδώσουν. Λογική χρειαζόμαστε. Δεν υπάρχει λογική στείρα ηθικής, ούτε ηθική στείρα λογικής.